Chúng tôi đến thăm bản Nà Phát, từ bên này cầu nhìn sang, bên dòng Nậm Mu, Nà Phát “hiện lên” như một bức tranh bình yên và thơ mộng. Trên chiếc cầu treo, những em gái nhỏ duyên dáng bước vội về nhà sau buổi học sáng. Những nếp nhà sàn san sát nhau theo từng nấc thang. Ông Lò Văn Đanh - Bí thư Chi bộ kiêm Trưởng bản Nà Phát nói với chúng tôi giọng đầy tự hào: Bản có 121 hộ dân, 673 nhân khẩu, 100% là người dân tộc Thái. Không phải bỗng dưng bản duy trì danh hiệu văn hóa đến cả thập kỷ như vậy, đó là nhờ sự phối hợp chặt chẽ từ cấp ủy chi bộ bản đến đoàn thể của xã, bản tăng cường tuyên truyền các chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước tới dân bản; cụ thể hóa Cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”, “Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh” thành nhiều việc làm cụ thể, thiết thực.

Người dân thường xuyên vệ sinh đường bêtông vào bản Nà Phát.

Trong các cuộc họp bản, ngoài việc tuyên truyền chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, cán bộ bản còn lồng ghép tuyên truyền tới dân nội dung về phòng, chống bạo lực gia đình; tác hại và hệ lụy của ma túy, tệ nạn xã hội đối với gia đình và sự phát triển của xã hội; chia sẻ cách nuôi dạy con, xây dựng gia đình hạnh phúc; vận động các bậc phụ huynh đưa trẻ ra lớp đúng độ tuổi, cho con em thực hiện nghĩa vụ quân sự để góp sức trẻ bảo vệ Tổ quốc.
Hương ước của bản được xây dựng, ban hành cũng đã góp phần đẩy lùi hủ tục để dân bản thực hiện tốt nếp sống văn minh trong việc tổ chức ma chay, cưới hỏi; không tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống, sinh con thứ 3 hay vi phạm về an ninh trật tự. Hàng năm, vào các dịp lễ, tết, ngày hội đại đoàn kết, bản tổ chức các hoạt động vui chơi, múa hát, giao lưu văn nghệ thắt chặt hơn mối đoàn kết, đồng lòng của Nhân dân trong bản. Tinh thần nhường cơm sẻ áo, giúp đỡ các hộ nghèo, gia đình chính sách, người neo đơn bằng ngày công lao động, tiền mặt hoặc hiện vật (quần áo, nhu yếu phẩm) cũng là nét đẹp truyền thống, đáng quý ở Nà Phát bao năm qua. Ông Lò Văn Học, người dân bản Nà Phát chia sẻ: Năm 2019 là năm thứ 3 liên tục gia đình tôi đạt danh hiệu gia đình văn hóa. Được tuyên truyền, vợ chồng tôi hiểu rằng, chỉ có sự đồng thuận, chăm chỉ làm ăn, cùng nhau nuôi dạy con trưởng thành; tích cực tham gia các phong trào của bản… thì cuộc sống trở nên ý nghĩa, thấm đượm tình làng nghĩa xóm.
Dân gian có câu: “Có thực mới vực được đạo”, điều đó càng đúng với Nà Phát khi yếu tố về kinh tế trở thành mấu chốt quyết định để các tiêu chuẩn về văn hóa được thực hiện thuận lợi hơn. “Kinh tế có vững, người dân có thu nhập cao, thoát nghèo thì họ mới có điều kiện để nâng cao chất lượng dân trí, trình độ; tham gia các hoạt động văn hóa văn nghệ”- ông Đanh khẳng định như vậy với chúng tôi. Vì vậy, cán bộ bản tích cực phối hợp với các tổ chức hội của xã, huyện vận động dân bản chuyển đổi giống cây trồng, vật nuôi; mở rộng diện tích trồng chè, trồng quế làm cây chủ lực của bản; tăng đàn gia súc, gia cầm; chú trọng các phương pháp chăm sóc, bảo vệ đàn vật nuôi, dự trữ thức ăn cho mùa rét... Đến nay, cả bản có 54ha cấy lúa 2 vụ, gần 30ha ngô bán ngập và ngô bãi; hơn 100ha quế, 20ha chè (trồng từ năm 2015) đã bắt đầu cho thu hoạch; đàn gia súc có trên 500 con, đàn gia cầm hơn 2 nghìn con. Đời sống của dân bản ngày càng được cải thiện với mức thu nhập bình quân đạt 28 triệu đồng/người/năm 2019; hộ nghèo giảm còn 13 hộ.
Hưởng ứng chương trình xây dựng nông thôn mới, Nhân dân bản Nà Phát hiến hơn 4.000m2 đất ở, đất sản xuất để làm đường nội bản, đường sản xuất lên vùng chè, quế, đường nội đồng; góp trên 3.000 ngày công lao động.
Với nhiều giải pháp tích cực trên, Nhân dân bản Nà Phát gìn giữ danh hiệu bản văn hóa hơn 10 năm qua. Bản không có tình trạng tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống, sinh con thứ 3, tệ nạn ma túy, tệ nạn xã hội. 100% các hộ không nuôi gia súc, gia cầm dưới gầm sàn; 90% số hộ có nhà tắm, nhà tiêu hợp vệ sinh; 100% trẻ ra lớp và đi học đúng độ tuổi; 80% số hộ đạt danh hiệu gia đình văn hóa, trong đó 60% số hộ đạt danh hiệu gia đình văn hóa 3 năm liền.