Là một chi lưu chính của hệ thống sông Hồng, sông Đà là con sông hùng vĩ dữ dội vào bậc nhất Việt Nam. Đoạn chảy trên đất Việt Nam của sông Đà cũng dài hơn sông Hồng tới gần 20km (gần 550km). Bắt đầu vào biên giới nước ta từ Kẻng Mỏ, Mường Tè, Lai Châu, len lỏi qua cả một miền đá dựng toàn núi là núi của vùng trời Tây Bắc, cho đến tận ngã ba Trung Hà.

Lòng sông xanh ngắt và đầy bãi đá nổi - Nguồn internet.

Huyện Mường Tè nằm ở khu vực xa nhất ở Lai Châu. Nơi vùng trời Tây Bắc này, ngoài việc khoác lên mình một vẻ đẹp kỳ vĩ và thiêng liêng, nơi đây còn là vị trí trọng yếu đối với an ninh quốc phòng biên giới Việt – Trung.

Nằm cách Hà Nội hơn 500 km đến bến xe Nậm Nhùn, lối dẫn khu khách vào thăm trung tâm Mường Tè tuy xa xôi cách trở nhưng đã được trải nhựa và dễ đi hơn trước. Bên cạnh đó, để khám phá thượng nguồn sông Đà - con đường thử thách người đi bởi những khúc cua uốn lượn như dải lụa mềm vắt ngang triền núi, quanh co ngút tầm mắt.

Những khúc cua uốn lượn như dải lụa mềm vắt ngang triền núi, quanh co ngút tầm mắt - Nguồn internet.

Đồn biên phòng Ka Lăng quản lý 30 km đường bộ với 4 mốc giới 18.2, mốc 34, mốc 35 và mốc 36 thuộc khu vực hai xã Ka lăng và Tá Pạ. Tại vị trí cột mốc 18.2 nhìn về phía bên trái là xã Mù Cả, bên phải là dòng suối Nậm Là chảy từ Trung Quốc sang. Ngã ba huyền thoại Mường Lay là nơi dòng Đà giang gặp dòng Nậm Na, nơi nổi tiếng với những di tích dinh thự của vua Thái Đèo Văn Long nay chỉ còn rêu phong nền móng.

Đây vốn là thị xã bình yên “cuối trời Tây Bắc”, là tỉnh lỵ của tỉnh Lai Châu cũ trước khi chia tách với Điện Biên thành hai tỉnh. Vào mùa nước cạn thác Kẻng Mỏ chảy êm đềm mà kẻ lữ khách có thể nhìn thấy những ghềnh đá nổi lởm chởm giữa dòng. Bên trên dòng thác là chiếc cầu treo đầu tiên vắt ngang đôi bờ đầu nguồn dòng sông Đà chảy vào đất Việt.

Từ Mường Lay, đi dọc hữu ngạn sông Đà theo tỉnh lộ 127, đi thêm 40km con đường dưới vách núi dựng đứng, một bên là vực sông sâu thẳm thì đến vách đá Pú Huổi Chỏ “mây nâng bánh xe” để xem lại bài thơ của Ngọc hoa động chủ (danh xưng của người anh hùng áo vải Lê Lợi). Khi đó ông đã giành được nước, thân chinh đem quân đi dẹp nội loạn Đèo Cát Hãn trở về, đề bài thơ Thân chinh Phục Lễ châu Đèo Cát Hãn lên vách đá.

Huyền thoại kể rằng vua Lê Thái Tổ đã rút kiếm ra viết thẳng bài thơ bằng mũi kiếm vào vách đá, chuyện không biết có thật không, nhưng xem nét chữ đã trải qua 680 năm vẫn không mờ, mộc mạc nhưng đầy hùng khí:

"Thảo mộc kinh phong hạc

Sơn xuyên nhập bản đồ

Đề thi khắc nham thạch

Trấn ngã Việt Tây ngung”

Tạm dịch:

“Cây cỏ (chỉ quân giặc Man) nghe (uy thế của đại quân) chim kêu gió động cũng phải run sợ

Sông núi từ nay nhập vào bản đồ

Đề thơ này khắc vào vách núi đá cứng

Để ghi dấu trấn giữ phía Tây nước Việt ta”.

Do con sông Đà “hung dữ nhất Đông Dương” này chảy trên lưu vực có độc dốc cao, xiết, quá nhiều ghềnh thác, người đi bè xuôi thác ngày xưa đặt những cái tên “khủng” cho từng con thác để miêu tả sự hung hiểm của nó: Kẻng Cớn nghĩa là đá lăn, Kẻng Mỏ là bè lật dựng đứng lên, cái chảo nấu ăn (là vật rất quý của người đi bè) đã buộc vào bè rồi mà còn rơi mất…

Độ dốc lớn và sức nước chảy xiết - Nguồn internet.

Lòng sông Đà chỗ ngã ba sông biên giới này rất hẹp, chỉ khoảng chừng hơn 100m, nước rất xiết và lạnh, lòng sông cũng như bờ sông toàn đá cuội, có nhiều viên hình thù kỳ dị như bàn chân người, đủ màu sắc rất đẹp…

Một đoạn ghềnh thác trên thượng nguồn sông Đà -b Nguồn internet.

Đặt chân được tới đây, một trong những điểm mốc cuối cùng của miền Tây Bắc tổ quốc, có lẽ mỗi người sẽ đều sinh ra những cảm xúc khác nhau, nhưng niềm xúc động bồi hồi vì đã tới tận nơi ngọn nguồn của một con sông kỳ quan, dữ dội nhất nước sẽ còn đọng lại là mãi mãi.