“Huyện Phong Thổ - nơi tôi sinh ra và lớn lên, nhiều bản chưa có điện lưới, các gia đình sử dụng máy phát điện mini, tận dụng nước các khe suối, tạo ra dòng điện phục vụ sinh hoạt và sản xuất. Tuy sử dụng máy phát điện, đời sống người dân được nâng lên khi sử dụng được bóng điện chiếu sáng, xem tivi, nấu cơm... Một điều khiến tôi băn khoăn là thủy điện mini chạy không ổn định, thường hay bị hỏng do cháy củ phát, cánh quạt bị rác quấn không quay do dòng nước chảy vào cánh quạt lúc mạnh, lúc yếu làm bóng điện sáng chập chờn, hay bị cháy, tivi hay bị hỏng” – anh Phà chia sẻ.

Phàn Dâu Phà thử nghiệm lưới chắn rác và cửa van điều chỉnh lưu lượng dòng nước trên máy phát điện mini ở huyện Phong Thổ.

Từ những khó khăn đó, sau khi được học các kiến thức cơ bản về điện và cơ khí của lớp trung cấp điện, Trường Trung cấp nghề tỉnh, anh Phà có ý tưởng tạo ra một số dụng cụ hỗ trợ cho máy phát điện để thủy điện mini chạy ổn định, bền, an toàn cho người dùng, khắc phục những trục trặc thường gặp ở máy phát thủy điện mini. Anh Phà cho rằng cần phải làm lưới chắn rác để ngăn rác trôi vào cánh quạt máy phát; để dòng điện ổn định thì tốc độ quay của củ phát điện phải quay đều nên phải có thêm cả cửa van điều chỉnh lưu lượng dòng nước.

Sau khi trình bày ý tưởng, anh Phà được thầy cô giáo ủng hộ và tự tin sáng chế lưới chắn rác gồm khung chịu lực (4 thanh sắt V4) và các thanh lưới (làm từ các đoạn thép Ф6; khoảng cách giữa các thanh lưới từ 3cm - 5cm). Giá nghiêng lưới chắn rác đặt nghiêng góc 70⁰ so với máng thu nước để dễ vớt rác. Lưới có thể đặt cố định hoặc có thể tháo lắp được và được đặt trước cửa nhận nước. Cửa nhận nước gồm máng dẫn nước hình chữ V để thu nước (làm bằng vật liệu gỗ tự nhiên, kích thước máng dẫn to, nhỏ tùy theo công suất máy phát). Cửa van dùng để điều chỉnh lưu lượng dòng nước vào cánh quạt làm từ vật liệu gỗ hoặc thép tấm có khung chịu lực. Cửa van được đặt trước ống hút nước, được điều chỉnh lên hay xuống trên thanh ray cố định trên thành máng dẫn nước. Trên cửa van có các chốt cố định với đường ray để điều chỉnh lưu lượng nước vào ống hút.

Cũng theo anh Phà thì anh đã áp dụng 2 dụng cụ này trên chiếc máy phát thủy điện mini ở xã mình. Lưới chắn rác đặt phía trên, cách máy phát từ 1 - 1,5m. Khi nước chảy qua lưới chắn rác, rác sẽ bị chặn lại ở phía trước của lưới chắn. Do lưới chắn được đặt nghiêng, hướng lên phía trên, do lực đẩy của nước sẽ đẩy rác chảy cuộn lên phía trên mặt nước, sau một thời gian tiến hành vớt rác lên. Cửa van điều chỉnh lưu lượng nước được đặt ngay trước ống hút đưa nước vào cánh quạt. Trên cửa van có các chốt cố định với máng dẫn nước để điều chỉnh lưu lượng nước vào ống hút. Khi nước đầu nguồn về nhiều, hạ cửa van xuống để giảm lưu lượng nước vào cánh quạt; khi nước đầu nguồn về ít thì nâng cửa van lên để tăng lưu lượng nước chảy vào cánh quạt. Cửa van có tác dụng ổn định lưu lượng nước chảy vào cánh quạt, tạo vòng quay ổn định cho máy phát, dòng điện không bị tăng hoặc giảm đột ngột làm cháy thiết bị sử dụng điện.

Nguyên lý hoạt động của lưới chắn rác và cửa van cho thấy đây là cách làm đơn giản và hiệu quả song đa số các máy phát điện mini ở xã anh Phà cũng như những xã khác chưa làm được. Với những vật liệu dễ tìm, kỹ thuật làm đơn giản, giá thành làm ra một lưới chắn rác và cửa van điều chỉnh lưu lượng dòng nước chỉ mất từ 200.000 - 400.000 đồng mà mang lại hiệu quả kinh tế cao do có khả năng áp dụng được cho tất cả các máy phát điện mini sử dụng sức nước trên địa bàn tỉnh để nâng cao tuổi thọ các thiết bị sử dụng điện trong gia đình.

Với tính ứng dụng cao, hiệu quả, sáng kiến của Phàn Dâu Phà được Hội Liên hiệp các Hội Khoa học và kỹ thuật tỉnh đánh giá cao và đoạt giải khuyến khích tại Hội thi sáng tạo kỹ thuật tỉnh Lai Châu lần thứ I (2013 – 2014).