Hiện nay, trên địa bàn tỉnh có 5 hồ chứa, 979 công trình thủy lợi và hơn 2.200 km kênh mương cấp nước phục vụ sản xuất. Nhờ có nguồn nước tưới ổn định nên diện tích cây trồng không ngừng mở rộng, tổng diện tích được đảm bảo tưới tiêu, cấp nước từ công trình thủy lợi là 26.694,0 ha. Cùng với chức năng bảo đảm cung cấp nước tưới phục vụ sản xuất nông nghiệp, các công trình này còn đóng vai trò quan trọng trong việc điều tiết, thoát lũ, góp phần giảm thiểu thiệt hại do thiên tai gây ra.

Hồ chứa nước Xà Dề Phìn (huyện Sìn Hồ) cung cấp nước sinh hoạt và sản xuất cho người dân, góp phần giảm lũ cho hạ du.

Tuy nhiên, phần lớn các công trình được đầu tư từ lâu, một số hồ chứa đã bị hư hỏng xuống cấp, lòng hồ bị bồi lắng dẫn đến dung tích trữ nước bị hạn chế, không đảm bảo như thiết kế. Bên cạnh đó, trên địa bàn tỉnh có nhiều sông, suối, hằng năm lượng mưa trung bình từ 1.340 đến 2.500 mm, tập trung vào mùa mưa từ tháng 5 đến tháng 10, chiếm 90% tổng lượng mưa cả năm, gây nguy cơ vỡ đập, hư hỏng công trình thủy lợi. Trước tác động của thời tiết, thiên tai ngày càng bất thường, tỉnh đã triển khai nhiều phương án nhằm bảo đảm an toàn công trình hồ, đập thủy lợi, vừa phòng chống thiên tai vừa phục vụ sản xuất cho Nhân dân.

Ngay từ đầu năm, Ban Chỉ huy Phòng chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn các cấp đã chủ động xây dựng kế hoạch, chuẩn bị vật tư, nhân lực và phương án phòng chống thiên tai. Trong đó, chú trọng xây dựng phương án đảm bảo an toàn công trình đập, hồ chứa, thủy lợi nhằm phòng, chống, ứng phó với các tình huống thiên tai có thể xảy ra. Triển khai duy tu, bảo dưỡng, sửa chữa các công trình; tổ chức trực ban, theo dõi chặt chẽ diễn biến mưa lũ trên sông, suối, hồ đập, đảm bảo nước phục vụ sản xuất nông nghiệp và tính mạng, tài sản của nhân dân.

Với phương châm “Chủ động phòng tránh, ứng phó kịp thời, khắc phục hiệu quả”, ngay từ đầu năm, Công ty TNHH một thành viên Quản lý thủy nông tỉnh đã tiến hành kiểm tra, rà soát, đánh giá hiện trạng các hồ đập, công trình thủy lợi do Công ty quản lý nhằm phát hiện các hạng mục hư hỏng, xuống cấp; từ đó kịp thời tổ chức sửa chữa khắc phục đảm bảo an toàn cho các công trình. Tính đến thời điểm này, Công ty đang quản lý 96 công trình thủy lợi. Công ty đã thành lập được 2 phòng và 7 cụm thủy nông trực thuộc với tổng số lao động 161 người, đảm bảo mỗi công trình được bố trí tối thiểu 1 lao động hợp đồng để quản lý vận hành, các công trình phức tạp liên xã được bố trí công nhân đã qua đào tạo để vận hành; phục vụ tưới tiêu trên 9.661ha cây trồng các loại. Với tổ chức bộ máy và nhân sự hiện nay về cơ bản Công ty TNHH một thành viên Quản lý thủy nông đã đáp ứng nhiệm vụ tỉnh giao. Hàng năm 100% diện tích đã ký với các đơn vị dùng nước đều được cấp nước đầy đủ; công trình được quản lý, duy tu, bảo dưỡng thường xuyên phát huy được hiệu quả đầu tư và tăng tuổi thọ công trình.

Ngoài ra, 105 xã, phường, thị trấn trên địa bàn tỉnh đã thành lập và kiện toàn lại ban quản lý thủy lợi, thành lập 743 tổ tại các thôn, bản (mỗi tổ từ 3 - 5 thành viên). Ban thủy lợi xã, tổ thủy lợi thôn, bản đã sử dụng nguồn hỗ trợ tiền sản phẩm, dịch vụ công ích thủy lợi để quản lý vận hành, tu sửa, nạo vét kênh mương phục vụ sản xuất. Đồng thời vận động Nhân dân phát quang, nạo vét thông thoáng dòng chảy, tháo dỡ, dọn dẹp những vật cản làm ách tắc dòng chảy, đảm bảo tưới tiêu phục vụ sản xuất và hạn chế đến việc tiêu thoát nước. 

Bà con xã Thèn Sin, huyện Tam Đường phát quang, nạo vét các kênh mương đảm bảo nước tưới.

Hiện nay, việc nâng cấp, sửa chữa các hồ chứa nước bị xuống cấp đã và đang được tỉnh triển khai bằng nhiều biện pháp cụ thể, song cũng gặp nhiều khó khăn vì nguồn kinh phí hạn hẹp. Riêng năm 2021 tỉnh khởi công xây dựng mới 8 công trình đầu mối kiên cố với 7,68km kênh mương kiên cố. Sửa chữa, nâng cấp 131 lượt công trình; nâng cấp, kéo dài 28,12km kênh mương, từ các nguồn: Dự phòng ngân sách địa phương, 135, 30a, dịch vụ công ích thủy lợi, giảm nghèo bền vững… Hơn nữa việc khắc phục khó khăn trong công tác quản lý, vận hành cũng cần nhiều thời gian, bởi số lượng hồ chứa, đập thủy lợi nằm phân tán trên địa bàn rộng, nhiều đầu mối quản lý.

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu, thiên tai ngày càng phức tạp, khó lường, việc bảo đảm an toàn hồ đập, công trình thủy lợi không chỉ là tu sửa, nâng cấp. Giải pháp tối ưu nhất thời điểm này của ngành Nông nghiệp là tăng cường giám sát, theo dõi chặt chẽ diễn biến tình hình mưa lũ, từ đó có các giải pháp điều tiết lượng nước trong hồ hợp lý đảm bảo an toàn cho công trình trong những tháng mùa mưa lũ.