Nhà máy Thủy điện Lai Châu - công trình trọng điểm quốc gia nằm trên địa bàn huyện Nậm Nhùn có thiết kế dự kiến mực nước dâng bình thường 295m, mức nước chết 270m, công suất lắp máy 1.200MW với 3 tổ máy. Công trình được xây dựng ở bậc thang trên cùng của dòng chính sông Đà, bậc trên của Thủy điện Sơn La; có tổng mức đầu tư sơ bộ ước tính hơn 35.700 tỷ đồng. Cung cấp mỗi năm lên lưới điện quốc gia khoảng 4.670,8 triệu kWh. Đây là công trình không những có vai trò quan trọng trong việc phát triển điện, cấp nước cho đồng bằng sông Hồng về mùa khô mà còn tạo cơ hội phát triển kinh tế - xã hội cho tỉnh nhà, đảm bảo an ninh - quốc phòng khu vực Tây Bắc nói chung.

Mực nước tại khu vực lòng hồ Thủy điện Lai Châu xuống thấp vào thời điểm tháng 10/2021.

Tính đến hết tháng 10/2021, lượng nước hồ Thủy điện Lai Châu thấp hơn 8,37m so với mực nước dâng bình thường, tương tương khoảng 2 tỷ mét khối. Lượng nước thiếu hụt như vậy do trong 3 tháng mùa mưa (từ tháng 6 đến tháng 9) lượng nước về hồ chỉ bằng 60,07% trung bình nhiều năm. Theo biểu đồ theo dõi, chỉ trong các tháng từ 2-4/2021 lượng nước trung bình cao hơn so với cùng kỳ năm 2020. Các tháng còn lại đều ở mức thấp hơn so với thời điểm năm 2020, đỉnh điểm trong các tháng 7 và tháng 8 thiếu hụt trên 2 tỷ mét khối so với những tháng cùng thời điểm năm trước.

Theo nhận định của Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia, trong 3 tháng cuối năm 2021 lượng nước đến các hồ chứa ở Lai Châu thấp hơn 41,5% và ở Sơn La thấp hơn 35,5% so với trung bình nhiều năm. Lượng nước thiếu hụt như vậy sẽ ảnh hưởng lớn đến cung cấp nước cho hạ du đồng bằng Bắc bộ vào mùa khô năm 2022. 

Chính bởi vậy, để cân đối nguồn nước, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã có Văn bản số 6135/BTNMT-TNN gửi các Bộ, ngành và các tỉnh trên lưu vực sông Hồng thực hiện các giải pháp cấp bách, giảm thiểu nguy cơ thiếu nước cấp cho hạ du lưu vực sông Hồng những tháng cuối năm 2021 và đầu năm 2022. Theo đó, Ban giám đốc Nhà máy Thủy điện Lai Châu đã thực hiện việc phát điện, điều tiết nguồn nước một cách hợp lý, khoa học. Vừa đảm bảo cung cấp nguồn năng lượng điện ổn định, điều tiết nước cho Nhà máy Thủy điện Sơn La và an ninh nguồn nước cho Đồng bằng Sông Hồng. Đồng thời, Công ty sẽ tiếp tục theo dõi diễn biến tình hình thủy văn để kịp thời báo cáo Tập đoàn Điện lực Việt Nam, Trung tâm Điều độ Hệ thống điện quốc gia điều chỉnh linh hoạt phương thức vận hành các tổ máy để không những đảm bảo cung cấp điện ổn định cho hệ thống điện quốc gia mà còn dự trữ nước để cung cấp nước cho hạ du trong mùa khô năm 2022. Công ty thực hiện chỉ đạo của EVN là đến ngày 31/12/2021 các hồ Thủy điện Lai Châu đạt mực nước dâng bình thường CT 295m và hồ thủy điện Sơn La đặt cao trình mực nước dâng bình thường là 215m. Được biết, tính đến 1/11/2021, Nhà máy Thủy điện Lai Châu phát 2,991 tỉ kWh  điện, đạt 83,09% kế hoạch năm 2021.

Biểu đồ so sánh tổng lượng nước về các hồ Thủy điện Lai Châu và Sơn La so với trung bình nhiều năm.

Ông Lưu Khánh Toàn - Phó Giám đốc Công ty Thủy điện Sơn La, đơn vị trực tiếp quản lý, vận hành Nhà máy Thủy điện Lai Châu cho biết: Chúng tôi xác định mục tiêu quan trọng nhất của Nhà máy Thủy điện Lai Châu là sản xuất điện và điều tiết nguồn nước cho các công trình thủy điện phía dưới hạ du. Đảm bảo tuân thủ quy trình điều tiết liên hồ chứa và việc xả nước được thực hiện hợp lý nhất có thể, Công ty đã chủ động đẩy mạnh ứng dụng công nghệ hiện đại để dự báo được chuẩn xác lượng nước về hồ phục vụ tính toán cân bằng nước, khai thác tối ưu nguồn tài nguyên nước phục vụ cho phát điện. Hiện mực nước đang ở cao trình 289, dự kiến trong thời gian tới Nhà máy Thủy điện Lai Châu sẽ điều chỉnh mực nước lên cao trình 295m, bằng thời điểm hàng năm.

Trong những ngày vừa qua, trên khu vực thượng nguồn sông Đà và khu vực các huyện Mường Tè, Nậm Nhùn có mưa lớn đã bổ sung một lượng nước đáng kể cho khu vực lòng hồ. Thậm chí trong vài giờ Nhà máy Thủy điện Lai Châu đã phải xả lũ, từ đó giúp chúng tôi chủ động hơn trong điều tiết nguồn nước, đưa mực nước lên bằng với mức bình quân hàng năm - ông Toàn cho biết thêm.

Hy vọng rằng, với các biện pháp đã và đang thực hiện, Nhà máy Thủy điện Lai Châu sẽ đảm bảo các phương án sản xuất điện, cung cấp nguồn năng lượng ổn định cho sự phát triển của đất nước; đồng thời điều tiết nguồn nước hợp lý cho khu vực hạ du.