Vào những ngày đầu tháng 4 đi đến các xã: Tả Lèng, Giang Ma, Hồ Thầu dọc hai bên đường chúng tôi đều gặp hình ảnh những quả đào chín mọng, to, thơm lừng được bà con bày bán thu hút nhiều khách đi đường dừng chân xuống mua. Trò chuyện với các hộ, chúng tôi được biết lúc đầu những người đi qua đường không dám mua nghĩ bà con bán đào Trung Quốc thì mới có quả to, đẹp như thế. Nhưng qua lời giới thiệu khi có khách mua muốn được kiểm chứng chất lượng, bà con dẫn vào tận vườn để hái nên người mua rất yên tâm vì đào sạch, không có chất bảo quản. Tiếng lành đồn xa, giờ đây cứ đến cuối tháng 3 các thương lái ở huyện Sa Pa (tỉnh Lào Cai), thành phố Lai Châu lại đến các vườn đào đặt hàng trước.

Bà con bản Giang Ma (xã Giang Ma, huyện Tam Đường) thu hoạch đào chín sớm. 

Theo kinh nghiệm của các thương lái, đào chín sớm ở xã Giang Ma quả to, ngon và chín sớm hơn so với các xã khác. Chúng tôi tìm đến Giang Ma là bản có diện tích đào nhiều nhất xã với 17ha. Thời điểm này bắt đầu đào chín rộ nên bà con tranh thủ thời gian tập trung thu hoạch đào chín sớm để bán. Chia sẻ với chúng tôi, anh Giàng Páo Giăng (bản Giang Ma) tâm sự: “Gia đình mình có 46 gốc đào chín sớm giống DCS1 trồng từ năm 2010, đến nay cây đào cho thu hoạch được 3 năm. Trung bình mỗi năm từ bán đào gia đình thu về được 30 triệu đồng. Trước tết Nguyên Đán gia đình rất lo vì thời tiết rét đậm, rét hại xuất hiện sương muối sợ đào không đậu quả. Nhưng rất may vườn đào của gia đình không bị ảnh hưởng mà quả còn sai, to hơn những năm trước. Từ đầu vụ gia đình đã bán được 50kg đào với giá từ 30 - 50 nghìn đồng/kg, có nhiều ngày vợ chồng hái không kịp để bán”.

Còn với anh Giàng A Dê (bản Giang Ma) trước đây gần 1ha đất đồi của gia đình chỉ để trồng ngô nhưng năng suất đạt thấp, trừ chi phí chỉ lãi được hơn 2 triệu đồng. Vì vậy, khi xã có chủ trương trồng đào chín sớm gia đình đầu tư hàng chục triệu đồng thuê nhân công cải tạo đất trồng đào chín sớm. Đến nay gia đình có 100 cây đào trồng từ năm 2015, nhờ tuân thủ tốt các biện pháp kỹ thuật trồng, chăm sóc nên các diện tích đào cho thu hoạch. Qua quan sát của chúng tôi vườn đào của gia đình cây nào cũng sai quả, có cây quả nhiều đến mức sắp gãy cả cành. Theo tính toán của anh Dê, gần 1 tuần nữa diện tích đào của gia đình bắt đầu cho thu hoạch. Để nhiều người biết đến anh đã đăng hình ảnh cây đào lên mạng Facbook thu hút rất nhiều người đặt hàng với giá 50 nghìn đồng/kg đối với những quả to, còn những quả bé hơn có giá 30 nghìn đồng/kg. So với trồng lúa, ngô thì cây đào cho giá trị kinh tế cao gấp 3 lần, thời điểm cuối vụ 1kg đào có giá 70 nghìn đồng. Từ số tiền này gia đình dùng mua phân bón, trang trải sinh hoạt hàng ngày. Thấy cây đào mang lại hiệu quả kinh tế cao, cuối năm 2017 gia đình anh Dê trồng thêm 30 cây đào, 30 cây lê. 

Tìm hiểu chúng tôi được biết, hiện xã Giang Ma có tổng diện tích cây ăn quả 45,6ha, trong đó có 35,11ha cây ăn quả ôn đới gồm: đào DCS1, lê, mận, hồng tập trung chủ yếu ở các bản: Giang Ma, Sử Thàng, Mào Phô, Giàng Tả. Tính đến nay có 14ha cây ăn quả ôn đới đã bói quả và cho thu hoạch, sản lượng năm 2017 đạt 15 tấn. Nhận thấy cây đào phù hợp với khí hậu, trình độ canh tác, đem lại hiệu quả kinh tế cao huyện Tam Đường vận động các xã mở rộng diện tích trồng cây ăn quả ôn đới. Vì vậy, cuối năm 2017 xã Giang Ma tiếp tục vận động các hộ gia đình có diện tích trồng ngô, đồi bỏ hoang kém hiệu quả chuyển sang trồng đào, lê, mận. Nhờ làm tốt công tác tuyên truyền, vận động Nhân dân, trên địa bàn xã đã trồng mới 26ha cây ăn quả ôn đới. Ngoài ra, để đào chín sớm ở Giang Ma có thương hiệu được nhiều người biết đến xã đã làm thủ tục, báo cáo trình lên UBND huyện xin được cấp nhãn hiệu chứng nhận tạo thành vùng sản xuất hàng hóa bền vững.

Không chỉ ở xã Giang Ma mà tại các xã: Hồ Thầu, Tả Lèng, Nùng Nàng cây đào cũng được người dân nơi đây đưa vào trồng. Những ngày này, nếu đến bản du lịch cộng đồng Sì Thâu Chải (xã Hồ Thầu) ngoài được ngắm vẻ đẹp yên bình của bản làng du khách còn được thưởng thức những quả đào chín mọng, thơm ngon. Với diện tích 3ha đào tập trung đến nay đã cho thu hoạch. 

Trao đổi với chúng tôi, anh Lù A Nghi - Trưởng bản Sì Thâu Chải cho biết: “Với độ cao trên 1.500m so với mặt nước biển, Sì Thâu Chải được thiên nhiên ưu đãi với khí hậu quanh năm mát mẻ rất thích hợp để trồng đào chín sớm. Thời gian thu hoạch đào vào cuối tháng 3, đầu tháng 4 (sớm hơn các giống đào địa phương từ 1,5 - 2 tháng ) nên bà con bán được giá. Hơn nữa, công chăm sóc không mất nhiều thời gian chỉ bón phân và làm cỏ, tỉa quả khi còn nhỏ. Có gia đình nếu chăm sóc tốt năng suất bình quân đạt 14 - 15 tạ/ha, trừ chi phí đạt hơn 50 triệu đồng/ha. Vì vậy, chúng tôi vận động bà con tích cực chăm sóc, phát triển diện tích đào để xây dựng vườn đào mẫu du khách vào thăm vườn đào vừa thưởng thức lựa chọn để làm quà cho người thân”.

Được biết, hiện nay huyện Tam Đường có 76,10ha diện tích đào tập trung ở Giang Ma, Hồ Thầu, Tả Lèng, Nùng Nàng. Sau 7 năm trồng thử nghiệm trên địa bàn cho thấy cây đào phù hợp điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng nơi đây. Với lợi thế không tốn nhiều công chăm sóc như lúa, ngô nhưng cây đào cho hiệu quả kinh tế cao, mở ra hướng làm kinh tế mới cho người nông dân. Để tránh tình trạng được mùa, mất giá bà con rất mong cấp ủy, chính quyền tiến tới xây dựng thương hiệu đào, tìm đầu ra ổn định cho sản phẩm giúp người dân có thêm thu nhập, vươn lên xóa đói giảm nghèo.