Các công dân Việt Nam là nạn nhân của tội phạm mua bán người được lực lượng chức năng giải cứu trở về nước. (Ảnh BỘ ĐỘI BIÊN PHÒNG)

Trước tình hình đó, Việt Nam đã thể hiện quyết tâm mạnh mẽ trong cuộc chiến chống mua bán người, thông qua các chính sách, hành động cụ thể. Vậy nhưng, một số cá nhân, tổ chức thiếu thiện chí vẫn đang cố tình lợi dụng, ra sức xuyên tạc, phủ nhận nỗ lực của Việt Nam trong lĩnh vực này...

Chính sách nhất quán của Đảng và Nhà nước Việt Nam đặt con người làm trung tâm trong mọi chiến lược phát triển kinh tế-xã hội, với trọng tâm bảo vệ và thúc đẩy quyền con người. Những năm qua, Việt Nam đã đạt được nhiều kết quả tích cực trong công tác phòng, chống mua bán người, phù hợp với các công ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên, đặc biệt là Công ước ASEAN về phòng, chống mua bán người (ACTIP) được thông qua năm 2015. Chương trình phòng, chống mua bán người giai đoạn 2021-2025, định hướng đến năm 2030 do Chính phủ phê duyệt ngày 9/2/2021, khẳng định cam kết mạnh mẽ của Việt Nam trong việc ngăn chặn và đẩy lùi tội phạm này.

Chương trình xác định rõ mục tiêu, yêu cầu: phát huy sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị, toàn dân; xác định rõ nhiệm vụ, trách nhiệm; nâng cao hiệu quả phối hợp giữa các bộ, ngành, địa phương trong phòng, chống mua bán người; huy động nguồn lực trong nước, sự ủng hộ, hỗ trợ của các nước, tổ chức quốc tế và các tổ chức có liên quan.

Mới đây, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 1137/QĐ-TTg ngày 13/6/2025 Kế hoạch triển khai hoạt động hưởng ứng “Ngày thế giới phòng, chống mua bán người” và “Ngày toàn dân phòng, chống mua bán người 30/7” năm 2025. Kế hoạch yêu cầu các bộ, ngành, địa phương tổ chức tuyên truyền đa dạng, tăng cường trấn áp tội phạm mua bán người từ ngày 1/7 đến 30/9/2025, với chủ đề “Mua bán người là tội phạm có tổ chức - Hãy chấm dứt sự bóc lột”.

Những năm qua, công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm mua bán người được Việt Nam triển khai quyết liệt. Giai đoạn 2012-2022, cả nước đã khởi tố hơn 1.700 vụ án về mua bán người với 3.059 bị can. Cũng trong giai đoạn này, các cơ quan chức năng Việt Nam đã tiếp nhận, hỗ trợ cho gần 8.000 nạn nhân bị mua bán người, bảo đảm các nạn nhân được giải cứu, trao trả hoặc tự trở về đều nhận được hỗ trợ phù hợp để tái hòa nhập cộng đồng.

Chỉ tính riêng trong quý I/2025, Bộ Công an phát hiện, điều tra 59 vụ án mua bán người, 186 đối tượng, 244 nạn nhân. Các tòa án đã thụ lý theo thủ tục sơ thẩm 64 vụ án liên quan, 205 bị cáo; đã giải quyết 35 vụ, 99 bị cáo. Qua đây phần nào cho thấy sự quyết liệt trong công tác đấu tranh và xử lý tội phạm mua bán người ở Việt Nam.

Về mặt pháp lý, Việt Nam đã từng bước hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật. Tiêu biểu là Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) có các điều khoản cụ thể về tội mua bán người và mua bán người dưới 16 tuổi (Điều 150, 151). Năm 2016, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 793/QĐ-TTg ngày 10/5/2016, chính thức lấy ngày 30/7 hằng năm là “Ngày toàn dân phòng, chống mua bán người”, phù hợp với “Ngày Thế giới phòng, chống mua bán người” được Liên hợp quốc chọn từ năm 2013.

Tại Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV ngày 28/11/2024, Quốc hội Việt Nam thông qua Luật Phòng, chống mua bán người năm 2024, có hiệu lực từ ngày 1/7/2025, thay thế Luật Phòng, chống mua bán người năm 2011 nhằm nâng cao hiệu quả công tác phòng, chống mua bán người, bảo đảm tính thống nhất của hệ thống pháp luật và tương thích với điều ước quốc tế, thể hiện quyết tâm của Đảng và Nhà nước ta trong thực hiện cam kết quốc tế của Việt Nam, góp phần thúc đẩy và bảo vệ quyền con người trong công tác phòng, chống mua bán người.

Luật mới đáp ứng được những yêu cầu của tình hình mới, trong đó bổ sung nhiều quy định tiến bộ, như mở rộng đối tượng được bảo vệ (bao gồm nạn nhân, người đang trong quá trình xác định là nạn nhân, người dưới 18 tuổi đi cùng, và người thân thích), đồng thời tăng cường các chính sách hỗ trợ nạn nhân như trợ giúp y tế, pháp lý, học nghề, và vay vốn. Theo các chuyên gia, những quy định này phù hợp với các điều ước quốc tế, tiêu biểu là Công ước của Liên hợp quốc về phòng, chống tội phạm có tổ chức xuyên quốc gia và Nghị định thư về phòng ngừa, trừng trị, trấn áp tội buôn bán người, đặc biệt là phụ nữ và trẻ em.

*Luật Phòng, chống mua bán người năm 2024 có hiệu lực từ ngày 1/7/2025: Tại Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV ngày 28/11/2024, Quốc hội Việt Nam thông qua Luật Phòng, chống mua bán người năm 2024, có hiệu lực từ ngày 1/7/2025, thay thế Luật Phòng, chống mua bán người năm 2011 nhằm nâng cao hiệu quả công tác phòng, chống mua bán người, bảo đảm tính thống nhất của hệ thống pháp luật và tương thích với điều ước quốc tế, thể hiện quyết tâm của Đảng và Nhà nước ta trong thực hiện cam kết quốc tế của Việt Nam, góp phần thúc đẩy và bảo vệ quyền con người trong công tác phòng, chống mua bán người.

Việt Nam tích cực tham gia các diễn đàn quốc tế, báo cáo định kỳ về công tác phòng, chống mua bán người. Báo cáo của Việt Nam tại các diễn đàn ASEAN và Liên hợp quốc đã nhấn mạnh việc triển khai Kế hoạch hành động quốc gia và các chiến dịch tuyên truyền, giáo dục, tuyên truyền pháp luật, nâng cao nhận thức cộng đồng với nhiều hình thức đa dạng. Các hội nghị, tọa đàm và chiến dịch truyền thông được tổ chức rộng rãi tại các địa phương, nhất là tại vùng sâu, vùng xa và vùng đồng bào dân tộc thiểu số.

Mặc dù đạt được nhiều thành tựu, công tác phòng, chống mua bán người tại Việt Nam vẫn đang phải đối mặt với diễn biến khó lường và nhiều thách thức mới nảy sinh. Loại tội phạm này ngày càng sử dụng các phương thức, thủ đoạn tinh vi, đặc biệt là trên không gian mạng. Các đối tượng thường lợi dụng những người trẻ còn thiếu kinh nghiệm sống hoặc người có hoàn cảnh kinh tế khó khăn, trình độ học vấn thấp đang có nhu cầu tìm việc làm bằng việc đưa ra các lời chào mời về “việc nhẹ, lương cao” ở nước ngoài, sau đó thu giữ giấy tờ, ép buộc lao động cưỡng bức hoặc bóc lột tình dục.

Lợi dụng sự phát triển của công nghệ số, các đối tượng tội phạm sử dụng sim rác, thông tin giả trên mạng xã hội để dụ dỗ nạn nhân cho nên khó truy vết, gây khó khăn cho công tác điều tra và xác minh. Các đường dây mua bán người xuyên quốc gia được tổ chức với quy mô ngày càng lớn, tính chất ngày càng phức tạp, với sự tham gia của cả đối tượng trong nước và nước ngoài, thậm chí một số trường hợp chính những nạn nhân cũ quay lại lôi kéo, dụ dỗ những “con mồi” mới.

Công tác tiếp nhận, xác minh và hỗ trợ nạn nhân còn khó khăn do nhiều nguyên nhân, trong đó có sự hạn chế về nguồn nhân lực. Một số địa phương còn thiếu cơ chế phối hợp liên ngành hiệu quả, dẫn đến việc tìm kiếm và hỗ trợ nạn nhân chưa đồng bộ. Công tác tuyên truyền ở một số khu vực vẫn còn dàn trải, hiệu quả chưa cao, nhất là địa bàn vùng sâu, vùng xa. Việc phối hợp đấu tranh phòng, chống tội phạm mua bán người ở nhiều quốc gia còn trở ngại do thiếu hành lang pháp lý chung khiến quá trình trao đổi thông tin, truy bắt tội phạm và giải cứu nạn nhân đôi khi bị chậm trễ.

Lợi dụng một số khó khăn, vướng mắc trong công tác phòng, chống mua bán người, một số tổ chức, cá nhân cực đoan, phản động đã đưa ra các thông tin thiếu xác thực, nhận xét thiếu khách quan, phiến diện, cố tình bóp méo sự thật, hạ thấp những thành tựu mà nước ta đã đạt được để xuyên tạc về tình hình tại Việt Nam. Thậm chí, có đối tượng chỉ xoáy sâu vào suy diễn, đưa ra những lập luận vô căn cứ như: đổ lỗi cho tội phạm là do sản phẩm của chế độ, lấy những vụ việc nhỏ lẻ để đánh đồng với cả hệ thống... từ đó quy kết, vu cáo Đảng, Nhà nước ta thiếu quan tâm, trách nhiệm, phủ nhận nỗ lực của Việt Nam trong bảo vệ quyền con người nói chung, bảo vệ các nạn nhân của tội phạm mua bán người nói riêng.

Thực chất đây là kiểu quy chụp, cực kỳ tinh vi, xảo quyệt, thông qua những thông tin sai trái, xuyên tạc nhằm lái dư luận sang chiều hướng tiêu cực, hòng làm giảm lòng tin của nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng, Nhà nước, thể hiện rõ dụng ý đen tối, chống phá Việt Nam. Những năm qua Việt Nam đã triển khai nhiều chiến dịch tấn công, trấn áp tội phạm mua bán người, đồng thời tích cực phối hợp với các tổ chức quốc tế và các nước láng giềng để giải cứu và hỗ trợ nạn nhân.

Tổ chức Di cư quốc tế (IOM) tại Việt Nam đánh giá cao việc Việt Nam thông qua Công ước ACTIP, coi đây là một bước tiến quan trọng trong việc giải quyết các thách thức liên quan đến di cư và mua bán người. Bà Park Mihyung, Trưởng Phái đoàn IOM tại Việt Nam ghi nhận: Trong những năm gần đây, Việt Nam rất tích cực thúc đẩy di cư an toàn, cũng như có những nỗ lực nghiêm túc chống mua bán người. Bà Park Mihyung nhấn mạnh: Kế hoạch Hành động quốc gia về phòng, chống mua bán người giai đoạn 2021-2025, với tầm nhìn đến năm 2030, thể hiện cam kết mạnh mẽ của Việt Nam trong cuộc chiến này.

Cộng đồng quốc tế đánh giá cao vai trò tích cực của Việt Nam trong các diễn đàn khu vực và quốc tế, như Hội nghị cấp cao ASEAN và các cơ chế hợp tác của Liên hợp quốc. Việc triển khai Kế hoạch triển khai Thỏa thuận toàn cầu về di cư hợp pháp, an toàn và trật tự (GCM) đã góp phần củng cố môi trường di cư minh bạch, giảm nguy cơ mua bán người trong các hoạt động di cư quốc tế. Những nỗ lực này khẳng định vị thế của Việt Nam trong khu vực và quốc tế với tư cách một đối tác tích cực và trách nhiệm trong cuộc chiến chống “nô lệ thời hiện đại”.

Trước những thách thức đang đặt ra trong công tác phòng, chống mua bán người, nhất là sự gia tăng của các đường dây tội phạm xuyên quốc gia đòi hỏi các quốc gia, trong đó có Việt Nam phải tăng cường hợp tác quốc tế, thông qua việc xây dựng các hiệp định song phương và đa phương để trao đổi thông tin và truy bắt tội phạm hiệu quả hơn.

Công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức cho người dân, nhất là vùng đồng bào dân tộc thiểu số và vùng kinh tế khó khăn, cần được đẩy mạnh. Nên lồng ghép công tác phòng, chống mua bán người vào các chương trình phát triển kinh tế-xã hội, giáo dục, và chăm sóc y tế, đặc biệt chú trọng đến phụ nữ và trẻ em. Song song đó cần nâng cao năng lực cho các cơ quan chức năng và tổ chức xã hội trong việc tiếp nhận, xác minh và hỗ trợ nạn nhân của tội phạm mua bán người. Chú trọng đào tạo chuyên sâu cho cán bộ về kỹ năng điều tra, xử lý các vụ án phức tạp, cũng như bảo đảm nguồn ngân sách ổn định cho hoạt động hỗ trợ nạn nhân. Tăng cường phối hợp giữa các bộ, ngành và địa phương, đồng thời thúc đẩy mô hình hỗ trợ cộng đồng, như các chương trình đào tạo nghề và tạo việc làm cho lao động trẻ có nguy cơ cao.

Việc ứng dụng công nghệ số cần được ưu tiên để nâng cao hiệu quả quản lý, giám sát và ngăn chặn các hành vi mua bán người trên không gian mạng. Với tinh thần “không để ai bị bỏ lại phía sau”, Việt Nam sẽ tiếp tục là một điểm sáng trong cuộc chiến toàn cầu chống nạn mua bán người.