Tìm hiểu chúng tôi được biết, thuế TNCN là khoản tiền người lao động trích từ thu nhập để nộp cho Nhà nước. Đối với cá nhân không có người phụ thuộc, khi có tổng thu nhập từ tiền lương, tiền công trên 11 triệu đồng/tháng (132 triệu đồng/năm) thì phải nộp thuế TNCN. Thu nhập từ tiền lương, tiền công này đã trừ đóng bảo hiểm, quỹ hưu trí tự nguyện, đóng góp từ thiện, khuyến học, nhân đạo… Đối với các cá nhân có người phụ thuộc, được giảm trừ đối với mỗi người phụ thuộc là 4,4 triệu đồng/tháng.
Thực tế cho thấy, các chi phí tiêu dùng phục vụ đời sống hằng ngày vài năm trở lại đây hầu như năm nào cũng có xu hướng tăng cao hơn năm trước. Giá thực phẩm thiết yếu, điện, xăng, ga, nước, học phí, các dịch vụ... ít hay nhiều thì đa phần đều tăng, nhưng mức giảm trừ gia cảnh thì nâng lên rất chậm.
Chị Trần Thị Thanh (phường Tân Phong, thành phố Lai Châu) tâm sự: Mức chi tiêu tối thiểu của mỗi gia đình hiện nay đều tăng gấp nhiều lần so với hơn chục năm trước. Mỗi lần lương tăng, giá các mặt hàng đều “leo thang” theo. Lương tối thiểu từ năm 2009 (thời điểm Luật Thuế TNCN 2007 có hiệu lực) đã tăng 5-7 lần. Từng làm kế toán nên tôi biết, mức tính thuế TNCN phải dựa trên mức sống của người dân nhưng thời gian qua, dù tăng lương cơ sở nhiều lần nhưng mức giảm trừ gia cảnh mới tăng được 3 lần. Chồng tôi hằng năm đều có nộp thuế TNCN. Được nộp thuế là mừng vì thu nhập phải cao mới được nộp. Tuy nhiên, mức thu nhập của chồng tôi mới trên mức quy định một chút. Năm 2023, mẹ chồng tôi bị bệnh hiểm nghèo lại không có lương hưu, việc chữa trị hết số tiền lớn. Nên dù được đóng thuế TNCN nhưng lúc đó vẫn phải nhờ người thân, bạn bè giúp đỡ mới có đủ tiền lo viện phí. Tôi thấy mức giảm trừ 4,4 triệu đồng/người phụ thuộc là quá thấp, không còn phù hợp, cần điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh để phù hợp với thực tế cuộc sống thời điểm hiện nay hơn.

Chi phí tiêu dùng tăng nhưng mức giảm trừ gia cảnh chưa nâng lên, cần sớm điều chỉnh cho phù hợp.

Đối với anh Vũ Anh Tuấn (phường Quyết Tiến, thành phố Lai Châu) thu nhập gần 30 triệu đồng/tháng, thuộc diện đối tượng phải nộp thuế TNCN. Gia đình anh có bố mẹ già, vợ làm tự do, lương không ổn định nhưng theo quy định người phụ thuộc nếu có thu nhập trên 1 triệu đồng tháng sẽ không được giảm trừ nên để tính giảm trừ anh chỉ có 2 con: 1 con lớn đang đi học đại học, 1 con nhỏ đang học phổ thông. Mức giảm trừ gia cảnh 4,4 triệu đồng/người phụ thuộc chưa đáp ứng nhu cầu chi tiêu cho các con. Cụ thể, con lớn nhà anh đi học đại học rất nhiều khoản phải chi như: thuê nhà, ăn uống, sinh hoạt, học phí… trung bình 7-8 triệu đồng/tháng. Còn con nhỏ dù ở nhà với bố mẹ nhưng chi phí ăn uống, nộp các loại quỹ, học thêm ở các trung tâm cũng vượt số tiền trên. Để lo cho gia đình hàng tháng, anh Tuấn cũng chưa dư ra được bao nhiêu nhưng vẫn phải nộp thuế TNCN. Trong khi chưa tính đến chi phí phát sinh lúc các thành viên trong gia đình ốm đau hoặc để dành cho việc lớn khác. Anh Tuấn cho rằng: Đó là rất may là tôi ở thành phố Lai Châu, mức sinh hoạt dù có cao hơn ở các huyện nhưng còn dễ thở so với ở các thành phố lớn. Đặc biệt, sức khoẻ các thành viên ổn định chứ không là đôi lúc khó xoay sở. Tôi nghĩ cần sớm tăng mức giảm trừ gia cảnh cá nhân và nâng mức giảm trừ cho người phụ thuộc lên thêm khoảng 30 - 40%.
Thường thì lẽ ra người nộp thuế TNCN ai cũng nghĩ phải có cuộc sống dư dả, sung túc. Nhưng do mức giảm trừ chưa hợp lý so với mức sống thời điểm hiện tại đã gây ra nhiều bất cập. Chỉ nói riêng về quy định người phụ thuộc nếu có thu nhập trên 1 triệu đồng/tháng sẽ không được giảm trừ gia cảnh đã thấy chưa hợp lý rồi. Với hơn 1 triệu đồng mà với tình hình giá cả, các chi phí ngày càng tăng lên như hiện nay, ngay ở nông thôn sống tằn tiện cũng khó có thể lo nổi cuộc sống, chứ chưa nói đến ở môi trường thành phố thì chi phí sinh hoạt càng đội lên rất nhiều.
Thiết nghĩ, với mức sống và sự phát triển không ngừng của nền kinh tế, cần quan tâm để người nộp thuế đảm bảo cuộc sống tốt sau đó mới tính nộp thuế và mỗi khi tăng lương cơ sở cũng nên xem xét điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh tương ứng cho phù hợp. Đặc biệt là có ưu đãi cho người phụ thuộc là người già và trẻ em.
Theo báo cáo tình hình thực hiện dự toán thu, chi ngân sách năm 2024 của Sở Tài chính Lai Châu, về thu thuế TNCN, năm 2024 toàn tỉnh thực hiện 72.476 triệu đồng, tăng 91% so với dự toán HĐND tỉnh giao. Khoản thu này phát sinh tăng từ hoạt động sản xuất, kinh doanh của cá nhân, thuế thu nhập từ chuyển nhượng vốn, thuế thu nhập từ đầu tư vốn của cá nhân… Đặc biệt, riêng thuế thu nhập từ tiền lương, tiền công là 19.700 triệu đồng. Còn theo báo cáo của Bộ Tài chính, thuế TNCN đã trở thành sắc thuế tạo ra nguồn thu cho ngân sách Nhà nước đứng thứ ba trong hệ thống thuế, chỉ sau thuế VAT và thuế thu nhập doanh nghiệp.
Được biết, vừa qua, trước bất cập của thuế TNCN, 16 bộ, địa phương trong nước đã kiến nghị giảm trừ gia cảnh khi tính thuế này. Dự kiến, dự thảo Luật Thuế TNCN mới sẽ được Quốc hội thảo luận vào kỳ họp tháng 10/2025, thông qua vào kỳ họp tháng 5/2026, áp dụng từ năm 2027. Tuy nhiên, nhiều người nộp thuế cho rằng, 2 năm nữa mới áp dụng quy định mới là quá lâu, mong các bộ, ngành chức năng cần sớm quan tâm thay đổi quy định và thời gian áp dụng, có thêm các khoản giảm trừ để tạo thuận lợi cho người nộp thuế nâng cao đời sống, có động lực tích cực lao động, sản xuất, đóng góp nhiều hơn cho sự phát triển của địa phương, đơn vị.