Nhớ lại cuộc nói chuyện cách đây gần 2 năm với ông Lý Phủ Lùng - Bí thư Đảng ủy xã Ma Ly Pho (huyện Phong Thổ), từng là một trong nhiều “đại gia” nổi tiếng vùng đất biên viễn với rừng cây cao su rộng lớn hơn 1ha. Ngày ấy, giá mủ cao su 40 - 50 nghìn đồng/kg, có thời điểm tăng lên 80 nghìn đồng/kg. Lúc đó cả xã chỉ một vài hộ có mủ cao su để thu hoạch, trong đó gia đình ông Lùng có diện tích thu hoạch nhiều nhất. Ước tính cứ 1ha cây cao su cho 1,3 - 1,4 tấn mủ/năm. Mủ cao su thu hoạch đến đâu, xuất bán hết đến đó. Có gia đình thu nhập hàng trăm triệu đồng từ bán mủ cao su. Nhìn những hộ gia đình có mủ cao su thu hoạch sớm với giá cao, người dân trong, ngoài xã ai cũng mong chờ đến vụ sau, giá vẫn tăng, họ cũng sẽ thu hoạch, có thu nhập, thoát nghèo và làm giàu.

Ông Chang A Tỏn (bản Huổi Luông, xã Hoang Thèn, huyện Phong Thổ) thu hoạch mủ cao su.

Khổ nhất là những gia đình đã từng thu hoạch mủ cao su, bắt buộc phải cạo và bán với giá “tung hô” của thị trường Trung Quốc. Nếu như 1 - 2 năm trước, giá 1kg mủ cao su là 13 - 14 NDT (khoảng 50 nghìn đồng tiền Việt Nam) thì nay chỉ còn 6 - 7 NDT... Mà cạo mủ cao su luôn cần kỹ thuật và thời gian, mất rất nhiều công sức, giai đoạn mới cho ra một cân mủ khô. Ấy vậy mà, giá hạ thấp đột ngột, khiến nhiều người rơi vào cảnh lao đao.

Trong câu chuyện với chúng tôi về vấn đề này, ông Tẩn Phả Mỏ (bản Thèn Sin, xã Ma Ly Pho) cứ lắc đầu ngao ngán: “Đã có mủ cao su để thu hoạch rồi mà thị trường tiêu thụ vẫn nan giải. Chẳng lẽ, lúc nào cũng phải phụ thuộc vào thị trường Trung Quốc mãi sao? Như vậy người dân khó thoát nghèo, làm giàu lắm”.

Gia đình ông Mỏ có vài trăm cây cao su đã trồng được 8 năm sắp cho thu hoạch. Đầu năm, ông cùng các thành viên trong gia đình đã chuẩn bị rất kỹ lưỡng những dụng cụ để phục vụ công việc cao mủ. Đồng thời, cố gắng tìm hiểu, nghiên cứu và học hỏi kỹ thuật cạo mủ ở một số hộ dân trong xã. Nhưng giờ đây vì giá thấp nên gia đình ông dừng cạo mủ và cố chờ đến thời điểm giá “nhích” lên và hy vọng vụ đầu thu hoạch mủ thắng lợi.

Cũng như nhiều hộ dân xã Ma Ly Pho, người dân ở Hoang Thèn đang hoang mang trước giá mủ cao su lên xuống thất thường hiện nay. Gia đình các ông: Chang A Tỏn, Phan A Hào (bản Huổi Luông) là một ví dụ. 2 năm qua, nguồn thu từ mủ cao su đã và đang mang lại cho gia đình ông Tỏn, ông Hào nhiều sự “đổi đời”. Nhà, vật dụng sinh hoạt của gia đình được đầu tư mua sắm. Đây là hai hộ có kinh tế khá giả trong bản, xã. Còn nhớ, năm 2012, khi gia đình ông Hào bắt đầu cạo mủ cao su, vì chưa có kinh nghiệm nên nhiều cây bị hỏng và lượng mủ không nhiều. 200 cây cao su được cạo mủ của gia đình ông ngày ấy cho thu nhập gần 30 triệu đồng. Đến lúc “đầu xuôi đuôi lọt”, gia đình ông đành xót xa cạo mủ bán với giá thấp hơn trước rất nhiều cho thương lái Trung Quốc.

Đến nhà ông Chang A Tỏn, chúng tôi lên đồi cây cao su xanh bạt ngàn trong cái nắng nhẹ của buổi sáng. Các dụng cụ chứa mủ trên thân cây cao su đã đầy ắp. Ông đến từng cây, trút mủ vào chiếc xô lớn. Vừa đi, ông Tỏn vừa nói: “Mủ cao su ra nhiều lắm, nhưng bán với giá thấp, tôi xót quá. Giá như có nhà máy thu mua mủ cao su ở vùng Tây Bắc thì hay quá. Người dân không còn ngày ngày lo lắng vì bị thương lái ép giá”.

Vài năm nay, Phong Thổ đang trỗi dậy nhờ những nguồn thu từ nhiều cây trồng mang lại hiệu quả kinh tế cao như: chuối, cao su. Nhưng nguồn thu của người dân từ các loại cây này có thời điểm lại gặp nhiều khó khăn. Lý giải về điều này, ông Lý Phủ Lùng – Bí thư Đảng uỷ xã Ma Ly Pho cho hay: “Thiệt thòi là chúng ta chưa có nhà máy chế biến và tiêu thụ sản phẩm do nông dân làm ra. Do vậy, bắt buộc phải tìm thị trường khác để “gánh” tạm thời sản phẩm và giá có thấp thì cũng phải chấp nhận, còn hơn mất trắng”.

Cao su là cây có thể cho mủ hàng chục năm, nhưng nếu cứ kéo dài tình trạng “ép giá”, “tụt giá” và không có cơ sở tiêu thụ ổn định sẽ làm ảnh hưởng không nhỏ tới cuộc sống của người dân.