Khoen On là một trong những xã nghèo của huyện Than Uyên. Nguyên nhân chính do ít đất sản xuất nông nghiệp, đặc biệt diện tích cấy lúa, trồng ngô lại nằm trong vùng khí hậu nóng nhất làm cho cây trồng chậm phát triển, năng suất không cao. Từ đầu năm đến nay, những cơn mưa xuất hiện trên địa bàn xã rất ít với lượng nước chỉ đủ cho cây trồng khỏi chết héo.
Anh Lường Văn Thuận - Phó Chủ tịch UBND xã Khoen On cho biết: Năm nay, toàn xã có hơn 7ha lúa đông xuân, 15ha thảo quả cùng nhiều diện tích chè bị ảnh hưởng bởi nắng nóng nên chậm phát triển và giảm năng suất. Để đảm bảo an ninh lương thực, thu nhập, xã tuyên truyền, vận động bà con chuyển đổi diện tích đất cấy lúa bị ảnh hưởng sang trồng cây ngắn ngày như ngô, khoai; riêng diện tích thảo quả thì hướng dẫn, vận động các hộ chờ đến mùa mưa tách cây non trồng lại.
Không chỉ ở Khoen On mà nhiều địa phương khác trên địa bàn tỉnh trong mấy năm gần đây, do ảnh hưởng của El Nino, nền nhiệt độ cao, nắng nóng kéo dài kết hợp với độ ẩm trong không khí giảm thấp nên tình trạng hạn hán, thiếu nước trong sản xuất diễn ra thường xuyên. Ghi nhận của phóng viên Báo Lai Châu tại một số xã: Bản Lang, Hoang Thèn, Ma Li Pho… của huyện Phong Thổ, do nắng nóng mà các cây trồng như: khoai sọ, xoài, sắn bị chết, héo úa hoặc chậm phát triển; nhiều diện tích lúa nương không thể gieo trồng do quá khô hạn, đất bị thoái hóa, thiếu chất dinh dưỡng.
Anh Vàng Văn Phương ở bản Nà Cúng (xã Bản Lang) ngậm ngùi chia sẻ: Gia đình tôi có hơn 1ha đất trồng sắn, khoai sọ và dong riềng. Năm nay mưa ít, đất khô quá nên một số ít khoai sọ bị chết; sắn thì chậm phát triển, trồng mấy tháng mà cây còi cọc. Giờ chỉ trông chờ mưa xuống, đất ẩm, gia đình bón phân để cây phục hồi, đảm bảo thu nhập.

Cán bộ xã Bản Lang (huyện Phong Thổ) hướng dẫn người dân chăm sóc sắn thời điểm khô hạn.

Được biết, toàn tỉnh có trên 640.572ha đất nông nghiệp, chiếm 70,64% diện tích đất tự nhiên của tỉnh, trong đó diện tích đất đưa vào canh tác nông nghiệp đến nay đạt hơn 105.803ha. Theo số liệu của Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cung cấp, từ năm 2023 đến nay, trên địa bàn tỉnh đã có hơn 3.674ha cây trồng các loại bị ảnh hưởng do nắng nóng kéo dài, đất bị hạn hán. Trong đó, chủ yếu là lúa đông xuân, ngô xuân hè, rau màu, cây ăn quả (chanh leo, xoài, ổi, bưởi).
Ông Vương Đức Lợi - Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho hay, để chủ động ứng phó thời tiết nắng nóng, hạn chế thấp nhất thiệt hại có thể xảy ra, Sở đã ban hành: Công văn số 777/SNN-TT&BVTV ngày 19/4/2023 về việc thực hiện các biện pháp phòng, chống hạn cho cây trồng; Công văn số 780/SNN-TT&BVTV ngày 12/4/2024 về việc triển khai các biện pháp phòng, chống nắng nóng, khô hạn cho cây trồng. Đối với sản xuất lúa mùa, ở vùng có nguy cơ thiếu nước, bố trí lại thời vụ sản xuất hoặc dừng sản xuất, chuyển đổi từ lúa sang cây trồng cạn để tránh thiệt hại do hạn hán gây ra. Đối với ngô xuân hè, khuyến cáo, kiên quyết không cho người dân gieo trồng trong những ngày nắng nóng, chỉ gieo trồng khi điều kiện thời tiết thuận lợi. Đối với cây công nghiệp dài ngày và cây ăn quả, tiến hành tưới hằng ngày nếu có điều kiện; khu vực trồng cây ăn quả không có điều kiện tưới ẩm thì sử dụng thân, lá cỏ rác để tủ gốc giữ ẩm cho cây…
Bên cạnh đó, UBND các huyện, thành phố chỉ đạo khối, ngành Nông nghiệp phối hợp với UBND các xã, thị trấn tích cực tuyên truyền đến người dân về tình hình hạn hán, thiếu nước nhằm nâng cao nhận thức sử dụng nước tiết kiệm. Chú trọng bảo vệ, nâng cấp sửa chữa, phát huy hiệu quả của các công trình thuỷ lợi; vận động nhân dân nạo vét kênh mương, khơi thông dòng chảy đảm bảo dẫn nước phục vụ sản xuất, ưu tiên nguồn nước tưới cho trà lúa đông xuân giai đoạn chuẩn bị trỗ bông; khuyến khích đầu tư, áp dụng các kỹ thuật canh tác tiến bộ vào sản xuất, tưới nước tiết kiệm (tưới nhỏ giọt, tưới phun mưa). Khuyến cáo nông dân không sử dụng thuốc diệt cỏ; tăng cường tủ gốc, giữ ẩm cho cây công nghiệp, cây ăn quả bằng lá khô, rơm rạ, các phụ phẩm nông nghiệp hoặc màng phủ nông nghiệp. Đặc biệt, không sử dụng thuốc trừ sâu hoá học cho các loại cây trồng, thu gom vỏ bao bì thuốc bảo vệ thực vật tránh đất bị ô nhiễm, thoái hóa. Hướng dẫn bà con chế các thuốc thảo mộc trừ sâu bệnh hại trên cây trồng; bón phân hữu cơ, phân vi sinh cung cấp chất dinh dưỡng, tạo đất tơi xốp…
Với nhiều giải pháp triển khai phòng, chống nắng nóng, khô hạn cho cây trồng, phục hồi đất, đến nay diện tích đất sản xuất nông nghiệp của tỉnh bị ảnh hưởng giảm rõ rệt, từ trên 2.856ha (năm 2023) xuống 814ha (năm 2024).
Trước tình hình diễn biến phức tạp, khó lường của thời tiết cộng với biến đổi khí hậu ngày càng rõ nét, ngành Nông nghiệp, chính quyền địa phương trong tỉnh khuyến cáo người dân cần cao tinh thần chủ động, ứng phó với nắng nóng, khô hạn, chuyển đổi cây trồng hợp lý. Đồng thời, tăng cường áp dụng khoa học kỹ thuật để cây trồng phát triển tốt, cho năng suất cao.