Khẩu Lương Phửng (lúa nếp tan) là giống lúa bản địa được người dân xã Bản Lang đưa từ trên nương xuống canh tác dưới ruộng nước đã rất lâu đời và chỉ gieo cấy tại xã, trồng một vụ trong năm. Đây là giống lúa cao cây, bản lá to, cứng, có nhiều ưu điểm như: khả năng chống chịu với các loại sâu bệnh hại tốt, chỉ nhiễm nhẹ đối với: rầy nâu, sâu đục thân và sâu cuốn lá. Hạt gạo tròn, ít bạc bụng, xôi dẻo đậm và có mùi thơm đặc trưng. Lúa Khẩu Lương Phửng rất quý và triển vọng tại địa phương nhưng đang dần bị thoái hóa, diện tích gieo cấy ít. Theo số liệu thống kê của xã, hiện nay tổng diện tích trên địa bàn chỉ khoảng 130ha, năng suất trung bình 40-45 tạ/ha.
Ông Nguyễn Văn Bằng, nghiên cứu viên Trung tâm Chuyển giao công nghệ và khuyến nông cho biết: “3 năm qua, trung tâm tiến hành nghiên cứu giống lúa Khẩu Lương Phửng và trong vụ lúa mùa năm nay đã phối hợp với xã Bản Lang thực hiện mô hình trình diễn giống lúa này với quy mô 15ha tại các bản trong xã. Tham gia mô hình, các hộ dân được hỗ trợ 100% thuốc bảo vệ thực vật, phân bón và một số công lao động, nhất là được tập huấn về kỹ thuật canh tác, bảo quản sau thu hoạch”.
Trong quá trình gieo cấy lúa, người dân còn được cán bộ nông nghiệp đồng hành hướng dẫn cách chăm sóc, theo dõi sự sinh trưởng, phát triển của lúa và các loại sâu, bệnh hại chính. Khi lúa chín, tiến hành đánh giá năng suất và các yếu tố cấu thành năng suất, hiệu quả kinh tế. Người dân còn được hỗ trợ xác định vùng, thiết kế, thống nhất lựa chọn mẫu logo để đăng ký nhãn hiệu chứng nhận và xây dựng quy chế quản lý, sử dụng nhãn hiệu chứng nhận gạo “Khẩu Lương Phửng Phong Thổ”.

Các đại biểu tham quan mô hình trình diễn giống lúa Khẩu Lương Phửng tại xã Bản Lang (huyện Phong Thổ).

Anh Vàng Văn Lỷ ở bản Bản Lang 1 nói: “Trước đây, chúng tôi cấy lúa Khẩu Lương Phửng theo thói quen là để nhiều dảnh mạ (5-6 dảnh/khóm). Từ khi tham gia mô hình, được cán bộ hướng dẫn thực hiện cấy lúa 2-3 dảnh/khóm kết hợp chăm sóc, bón phân cân đối, tôi thấy lúa phát triển tốt, ít sâu bệnh, bông lúa cho nhiều hạt chắc, mẩy, năng suất cao hơn. Từ những vụ sau, tôi sẽ vận dụng kiến thức tích lũy được vào thực tế gia đình và mở rộng thêm diện tích để có thu nhập cao”.
Qua đánh giá kết quả mô hình, năng suất lúa Khẩu Lương Phửng gieo cấy theo hướng dẫn của cán bộ Trung tâm Chuyển giao công nghệ và khuyến nông cao hơn 20% so với năng suất lúa cùng loại bà con cấy theo phương pháp truyền thống. Những kết quả, kiến thức hữu ích có được thông qua mô hình được các cán bộ trung tâm ghi chép, đưa vào cuốn sổ tay kỹ thuật canh tác lúa Khẩu Lương Phửng và giao lại cho chính quyền địa phương trao tận tay người dân. Từ đó, bà con có thể coi đây là cẩm nang phục vụ quá trình gieo cấy lúa hiệu quả.
Đồng chí Nguyễn Huy Du - Bí thư Đảng ủy xã Bản Lang cho hay: “Việc hỗ trợ phát triển các sản phẩm nông sản gắn với xây dựng nhãn hiệu tập thể, nhãn hiệu chứng nhận và tem truy xuất nguồn gốc là việc làm mới nhưng chúng tôi sẽ cố gắng thực hiện. Trong thời gian tới, xã tiếp tục mở rộng diện tích, phấn đấu đưa giống lúa Khẩu Lương Phửng trở thành sản phẩm hàng hóa có giá trị kinh tế cao”.
Thực hiện mô hình trình diễn lúa Khẩu Lương Phửng cùng với chuyển giao tiến bộ khoa học kỹ thuật, nghiên cứu phục tráng và xây dựng nhãn hiệu sản phẩm đã và đang mang lại hiệu quả tích cực cho xã Bản Lang. Trên cơ sở đó, xã bổ sung nguồn giống lúa có chất lượng cao vào cơ cấu giống các vụ tiếp theo. Đồng thời, lưu giữ, mở rộng diện tích giống lúa quý, mang đặc trưng bản địa và góp phần phát triển sản phẩm đặc sản của địa phương, tạo sinh kế, giúp nông dân nâng cao thu nhập, vươn lên giảm nghèo bền vững.