Đến xã Mường Kim, huyện Than Uyên những ngày này, chúng tôi gặp nhiều người dân thu hoạch củ đậu trên nương ngô vụ hè thu. Ông Lường Văn Inh – Bí thư Đảng ủy xã Mường Kim khoe với chúng tôi rằng: “Tuy trồng xen canh là việc làm tự phát của bà con trong 4 năm trở lại đây nhưng kết quả thu được rất khả quan. Với giá 10.000 đồng/túm củ đậu, mỗi sọt củ đậu bà con cũng thu được từ 100.000 – 200.000 đồng. Có gia đình thu trên 10 triệu đồng/vụ. Cách làm này không chỉ tiết kiệm đất, công chăm bón cho các loại cây trồng, bà con có thêm thu nhập để phục vụ sinh hoạt. Tuy chưa có các chính sách hỗ trợ nhưng xã đã khuyến khích người dân tích cực trồng xen canh, nâng cao hiệu quả kinh tế”.

Củ đậu trồng xen canh trên nương ngô của người dân xã Mường Kim, huyện Than Uyên được người tiêu dùng ưa chuộng

Theo lời chị Nguyễn Thị Kim Hương, thành phố Lai Châu thì củ đậu chị mua được ở bản Lướt rất nhiều nước, vị ngọt thanh và quý nhất là thái độ phục vụ khách hàng của người dân nơi đây. Được biết củ đậu xã Mường Kim tuy chỉ là cây trồng xen canh song các tiểu thương từ các huyện, thành phố Lai Châu đến tận nơi thu mua, bán ra các khu vực chợ trung tâm.

Với các xã, thị trấn khu vực trung tâm, việc trồng xen canh không phải là cách làm mới song những năm gần đây, trồng xen canh phổ biến ở các xã, bản vùng cao, cho thấy người dân đã thay đổi nhận thức trồng trọt và làm quen với phương châm “lấy ngắn nuôi dài”. Nếu như trước đây, mùa trồng ngô, sắn trên nương, việc làm cỏ, chăm bón cây khiến người dân tốn nhiều công chăm bón thì chỉ những dây bí đỏ, dưa mèo cũng mang lại thu nhập đáng kể.

Tham gia một vụ thu hoạch ngô cùng bà con, chúng tôi thấy ngoài những bao tải ngô óng vàng, còn cả những bao bí đỏ nặng trĩu. Đây là những “đặc sản” mùa thu hoạch mà ở các phiên chợ, bà con bán với giá 10.000 đồng/kg đã đủ tiền mua dầu, mắm, muối và bánh kẹo làm quà cho các con ở nhà.

Ở tỉnh ta, diện tích trồng xen canh lớn nhất phải kể đến trồng xen canh ở các rừng cao su, đồi chè bởi đây là những cây công nghiệp có thời gian chăm sóc trước khi khai thác khá lâu. Diện tích trồng các loại cây này thường là chuyển đổi từ diện tích ngô, lúa nương nên giải pháp đặt ra là phải trồng xen để đem lại thu nhập cho bà con trước khi thu hoạch các loại cây trồng chính. Khi các loại cây này còn thấp, tán chưa rộng, các Trạm Khuyến nông, Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện đã khuyến khích người dân trồng xen những loại cây ngắn ngày như: lạc, đậu tương, lúa nương… Tính về lợi nhuận, các loại cây trồng xen canh phần nào đảm bảo đời sống cho người dân bởi các loại rau, củ, quả sạch được thị trường tiêu thụ ưa chuộng.

Người dân xã Nậm Loỏng, thành phố Lai Châu trồng xen canh ngô trên đất chè.

Theo anh Lê Đăng Dần – cán bộ Phòng Kế hoạch Hành chính, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn thì cán bộ Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã chú trọng hướng dẫn kỹ thuật trồng xen các loại cây: mắc ca, bơ, đậu tương, lạc trên nương chè trong 3 năm đầu trồng chè chất lượng cao. Cụ thể như năm 2014, huyện Tam Đường trồng mới 61,92ha chè Kim Tuyên tại xã Bản Bo, Sơn Bình. Để tận dụng diện tích khi cây chè còn nhỏ, người dân đã được hướng dẫn trồng xen cây họ đậu 308,6ha (cơ cấu giống lạc, đậu tương) và có những hỗ trợ về giống, phân bón.

Tuy trồng xen canh là dấu hiệu đáng mừng, cần được nhân rộng  nhưng việc bảo quản và chọn thời điểm bán sản phẩm trồng trọt cũng cần được các cơ quan chức năng chú trọng. Bà con bán các loại bí đỏ đúng vụ 10.000 đồng/kg nhưng nếu biết cách bảo quản để bán trái vụ vào thời điểm cuối năm thì giá bán sẽ cao gấp đôi như các loại bí đỏ được nhập vào thị trường trong thời điểm này.

Cùng với hướng dẫn sản xuất hàng hóa, phương pháp bảo quản, các cơ quan chức năng nên tuyên truyền, nâng cao nhận thức cho người dân về nhu cầu thị trường để bà con thoát nghèo, phát triển kinh tế bền vững.