Khu vực bãi vàng Pắc Ta tồn tại hàng chục bể ngâm ủ chế biến quặng vàng vẫn còn tồn dư lượng lớn hóa chất độc hại.

Hệ lụy khai thác vàng

Từ xã Pắc Ta dọc theo Quốc lộ 32 nơi giáp ranh xã Phúc Than (huyện Than Uyên) là khu vực mỏ vàng Pắc Ta nằm dưới chân dãy núi Hoàng Liên Sơn, trên các triền núi nhiều lều, trại được dựng lên. Khi thấy chúng tôi tiến vào những điểm khai thác, những thổ phỉ trên núi liền ra “ngóng” tình hình rồi lén lút ẩn mình. Sau một vòng kiểm tra, những gì được chứng kiến khiến chúng tôi không khỏi bàng hoàng bởi hệ lụy mà nạn khai thác trước kia để lại. Từng cửa hang khoét sâu hoắm vào vách núi trông hoang tàn, nhiều bể chứa quặng vẫn nồng nặc mùi hóa chất. Nước tại các bể này đều có màu đỏ quạch bởi một lượng lớn clo và cyanua (chất kịch độc chuyên dùng trong công nghệ đào đãi vàng) vẫn còn tồn dư. Sẽ rất nguy hiểm khi gia súc uống phải và chảy theo nguồn nước xuống các thôn bản phía dưới. Nhiều năm nay, người dân nơi đây không thể sử dụng nước trên núi chảy xuống, cây cối đều không thể phát triển được, gia súc chết bởi ăn cỏ hay uống nước nhiễm độc do khai thác vàng.

Một người dân trong vùng cho biết, lợi dụng việc quản lý hay giải tỏa chưa triệt để của cơ quan chức năng, “thổ phỉ” đã cùng một số người dân địa phương ngang nhiên tiếp tục đào bới khai thác quặng vàng trộm làm ô nhiễm dòng suối, gây sạt lở, mất đất canh tác và ô nhiễm môi trường sinh thái. Mặc dù cấp ủy, chính quyền xã Pắc Ta, cơ quan chức năng huyện Tân Uyên đã vào cuộc truy quét nhưng bất lực do đối tượng rất manh động. Khi tiến hành giải tỏa được điểm khai thác này thì điểm khác lại mọc lên rất nhanh trong khi nhân lực mỏng, kinh phí cho công tác này rất hạn hẹp. Anh Lường Văn Tem – Chủ tịch UBND xã Pắc Ta, huyện Tân Uyên chia sẻ: “Sau khi các doanh nghiệp được cấp phép khai thác dừng hoạt động năm 2012 các chất xả thải để lại mỗi khi trời mưa xói mòn chảy xuống phía dưới khu dân cư. Ảnh hưởng lớn nhất là nước sinh hoạt, sản xuất người dân của 4 bản: K2, Thanh Sơn, Mít Thái, Hoàng Hà khi chất cyanua ngấm vào đất làm cho các hộ không dám sử dụng nước giếng. Môi trường không chỉ bị ảnh hưởng mà còn gây ra tình trạng gia súc chết; năm nào cũng có trâu, bò chết còn trước đây mỗi tháng 1 con bị chết do uống phải nước có hóa chất tồn đọng trong các bể. Riêng đất sản xuất, khi nước thải ô nhiễm chảy xuống ruộng làm cho đất khô, cứng”.

Sự khó khăn trong quản lý

Hiện nay, tình trạng sạt lở đất, lũ ống, lũ quét đang tiềm ẩn nhiều nguy cơ, những chất thải trong quá trình đào đãi vàng như: thủy ngân, cyanua theo nước chảy xuống các dòng suối và kênh thủy lợi khiến nhiều gia súc bị chết. Người dân vẫn phải sử dụng nước ở vùng này để sinh hoạt dẫn đến nguy cơ các bệnh ung thư, đường ruột. Do đó hậu quả sẽ rất khôn lường nếu không chấm dứt tình trạng “thổ phỉ’ khai thác trộm và xử lý chất thải đang gây ra ô nhiễm. Ngoài ra, một số đối tượng còn lợi dụng sự xâm nhập của thổ phỉ cung cấp ma túy, tệ nạn mại dâm dẫn đến mất an ninh trật tự trong khu vực bãi vàng Pắc Ta.

Trước thực trạng đó, đã nhiều lần UBND huyện Tân Uyên chỉ đạo các cơ quan liên quan và UBND xã Pắc Ta thường xuyên kiểm tra, giải tỏa các hoạt động khai thác chế biến quặng vàng trái phép tại bãi vàng Pắc Ta. Đồng thời, thành lập Tổ kiểm tra, giải tỏa hoạt động khai thác, chế biến, ngâm ủ quạng vàng trái phép. Từ tháng 1/2015 đến nay, Tổ kiểm tra, giải tỏa của huyện tổ chức 18 lượt kiểm tra, giải tỏa; huy động 92 lượt chiến sỹ Công an huyện, 152 lượt công an viên, 121 lượt dân quân xã Pắc Ta phối hợp Phòng Tài nguyên & Môi trường, UBND xã Pắc Ta thực hiện kiểm tra, giải tỏa triệt để hoạt động khai thác, chế biến khoáng sản trái phép tại bãi vàng này.

Các điểm bãi thải với khối lượng 99.700m³ mỗi khi mưa xuống chảy xuống phía dưới khu dân cư gây ô nhiễm môi trường trầm trọng.

Ông Bùi Huy Phương – Phó Chủ tịch UBND huyện Tân Uyên cho biết: “Lực lượng chức năng đã giải tỏa được 77 lều lán trại, tháo dỡ và phá hủy 90 máy xay xát, 25 bộ máy hơi, xử lý hủy bỏ 26 bể ngâm ủ chế biến quặng vàng trái phép của của tổ chức, cá nhân tại khu mỏ vàng Pắc Ta. Sau khi tiến hành kiểm tra, giải tỏa, huyện đã giao lại cho xã Pắc Ta quản lý, bảo vệ tài nguyên thiên nhiên; ngăn chặn các đối tượng vào khai thác làm ảnh hưởng nguy hại đến môi trường”.

Tuy nhiên, khi việc kiểm tra, giải tỏa diễn ra chưa được bao lâu, tình trạng khai thác trái phép quặng vàng lại tiếp tục tái diễn tại các khu vực mỏ và hoạt động có phần tinh vi hơn. Những người khai thác vàng đã tìm đến đỉnh núi cao hơn, cử người canh gác, hoạt động về đêm… Thổ phỉ lợi dụng địa bàn đồi núi, vận chuyển lúc đêm hôm khuya khoắt, giám sát ngược lực lượng chức năng đi tuần tra, bắt giữ cho nên hiệu quả ngăn chặn rất thấp. Đối tượng chọn các đỉnh núi cao và các hang lò khai thác trước đây chưa được chèn lấp để vào khai thác trộm. Mặt khác, các khu vực đổ thải trước đây chưa được xử lý, gây sạt lở vào ruộng, nương, kênh mương thủy lợi của hàng trăm hộ dân sinh sống quanh khu vực.

Đã đến lúc cần giải quyết dứt điểm tình trạng khai thác trộm quặng vàng và xử lý môi trường tại khu vực bãi vàng Pắc Ta, xã Pắc Ta, huyện Tân Uyên. Ôn định tình hình đời sống sinh hoạt, sản xuất, đảm bảo an ninh trật tự cho Nhân dân yên tâm phát triển kinh tế.